SPONSORING A ROSZCZENIA Z TYTUŁU NIENALEŻNEGO ŚWIADCZENIA

Świadczenie nienależne to takie, które zostało spełnione przez osobę, która nie była do tego zobowiązana lub nie była zobowiązana względem osoby, której świadczyła. Przykładem takiego świadczenia może być podwójna płatność za towar lub usługę, przelew na błędny numer rachunku bankowego lub spełnienie świadczenia na podstawie nieważnej umowy.

Podstawą prawną do dochodzenia zwrotu świadczenia nienależnego jest art. 410 kodeksu cywilnego, który stanowi, że:

„Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia”.

Zwrot świadczenia nienależnego ma na celu usunięcie bezpodstawnego wzbogacenia się jednej strony kosztem drugiej. Osoba, która spełniła świadczenie nienależne, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, ale także zwrotu wartości korzyści, które uzyskała osoba, której świadczyła. Na przykład, jeśli ktoś omyłkowo zapłacił za towar więcej niż wynikało to z umowy, może żądać zwrotu nadpłaty oraz odsetek, które naliczyłby bank za taką kwotę.

Jednak nie zawsze można żądać zwrotu świadczenia nienależnego. Ustawa przewiduje kilka wyjątków, w których obowiązek zwrotu wygasa lub nie powstaje. Są to między innymi sytuacje, gdy:

– osoba, która spełniła świadczenie nienależne, wiedziała, że nie była do tego zobowiązana, chyba że spełniła je z zastrzeżeniem zwrotu, w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

– spełnienie świadczenia nienależnego czyni zadość zasadom współżycia społecznego, np. gdy ktoś ofiaruje pieniądze na cele charytatywne lub humanitarne;

– świadczenie nienależne zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu, np. gdy ktoś dobrowolnie spłaca dług, który już się przedawnił;

– świadczenie nienależne zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna, np. gdy ktoś zapłacił za towar z góry, a sprzedawca nie dostarczył go w terminie.

Ponadto, nie można dochodzić roszczeń z gry lub zakładu, chyba że były one prowadzone na podstawie zezwolenia właściwego organu państwowego. Sąd może również orzec przepadek świadczenia nienależnego na rzecz Skarbu Państwa, jeśli świadczenie to zostało świadomie spełnione w zamian za dokonanie czynu zabronionego przez ustawę lub w celu niegodziwym.

Jeśli więc spełniliśmy świadczenie nienależne i chcemy żądać jego zwrotu, musimy sprawdzić, czy nie zachodzi żadna z wyżej wymienionych sytuacji. Jeśli nie, to mamy prawo do dochodzenia zwrotu świadczenia nienależnego w drodze powództwa cywilnego przed sądem. Termin na wniesienie powództwa wynosi trzy lata od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o istnieniu roszczenia.

I tu dochodzimy do sedna sprawy. Temat wydaje się coraz bardziej aktualny wobec wchodzenia przez ludzi w nieformalne związki i obdarowywanie się przy tej okazji drogimi prezentami.

W tym kontekście należy przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego (II CK 342/05)

Sprawa dotyczyła mężczyzny, który w okresie od grudnia 1999 do lipca 2003 świadczył na rzecz kobiety różnego rodzaju pomoc, w tym finansową, zakup samochodu, opłacenie wczasów, remont mieszkania, i inne wydatki związane z codziennym utrzymaniem, licząc na utrzymanie z nią nieformalnego związku partnerskiego.

Po zakończeniu tej relacji, mężczyzna domagał się zwrotu poniesionych kosztów, argumentując, że świadczenia te były dokonywane w celu dążenia do zamierzonego celu, jakim było utrzymanie związku.

Sąd Najwyższy podkreślił, że kluczowe jest, czy przyjmujący świadczenie był świadomy celu tych działań i czy cel ten był przez niego akceptowany.

Wyrok ten pokazuje, że w przypadkach, gdy świadczenia są dokonywane w ramach nieformalnych porozumień z określonym celem, możliwe jest dochodzenie ich zwrotu na podstawie art. 410 K.C., jeżeli cel nie zostanie osiągnięty. Stanowi to ważną wykładnię dla zrozumienia możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia w sytuacjach, które wykraczają poza ramy formalnie zdefiniowanych umów.