Podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej. Kiedy małżonek może żądać ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Zgodnie z art. 43 § 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (KRIO) zasadą jest, że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Od tej zasady są wyjątki.

Przepis art. 43 § 2 KRIO pozwala sądowi z ważnych powodów na ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym z uwzględnieniem wkładu każdego z małżonków w jego powstanie.

Sąd ocenia zarówno materialny jak i niematerialny wkład małżonków, w tym opiekę nad rodziną i domem.

Zasady ustalania nierównych udziałów w majątku wspólnym

Nierówne udziały w majątku wspólnym mogą być ustalone, gdy różni się stopień przyczynienia małżonków do jego powstania oraz gdy istnieją ważne powody, takie jak rozrzutność, nadużycie alkoholu, przemoc, zaniedbanie obowiązków rodzinnych. Decyzja o nierównych udziałach opiera się na ocenie indywidualnego wkładu małżonków w tworzenie majątku wspólnego.

Praca w gospodarstwie domowym i jej wpływ na ustalenie udziałów w majątku wspólnym

Praca w gospodarstwie domowym, wychowanie dzieci, i wkład niematerialny małżonków są istotne przy ustalaniu nierównych udziałów. Sąd bierze pod uwagę te czynniki, rozumiejąc, że nie tylko dochody, ale również osobisty wkład w rodzinę i dom ma wpływ na powstanie majątku wspólnego.

Rola zasad współżycia społecznego przy ustaleniu udziałów w majątku wspólnym

Zasady współżycia społecznego, odzwierciedlające ogólnie przyjęte normy moralne i etyczne, mogą być brane pod uwagę przy ustalaniu nierównych udziałów.

Zachowanie małżonków sprzeczne z tymi zasadami, takie jak przemoc, zdrada, czy nadużycie alkoholu, może stanowić podstawę do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Sąd Najwyższy potwierdził, że zasady współżycia społecznego mogą być podstawą do obniżenia spłat lub dopłat z udziałów przy podziale majątku wspólnego, podkreślając, że klauzula generalna z art. 5 KC może być stosowana w sprawach majątkowych małżonków, uwzględniając wyjątkowe okoliczności i potrzebę sprawiedliwego rozstrzygnięcia (III CSK 251/08).

Przykłady, na czym może polegać uwzględnienie tych zasad, to:

1. Zdrada małżeńska: Jeśli jedno z małżonków dopuściło się zdrady, co znacząco wpłynęło na rozpad małżeństwa i pogorszenie relacji w rodzinie, sąd może uznać to za ważny powód do przyznania drugiemu małżonkowi większego udziału w majątku wspólnym. Zdrada podważa zaufanie i solidarność małżeńską, będące fundamentem współżycia społecznego.
2. Przemoc domowa: Zachowania agresywne jednego z małżonków wobec drugiego lub dzieci, mogą być podstawą do ustalenia nierównych udziałów. Przemoc domowa jest poważnym naruszeniem zasad współżycia społecznego, i sąd może uznać, że osoba pokrzywdzona zasługuje na większy udział w majątku wspólnym, jako częściowy kompensat doznanych krzywd.
3. Nadużycie alkoholu lub hazard: Systematyczne nadużycie alkoholu lub hazard przez jednego z małżonków, prowadzące do roztrwonienia majątku wspólnego, również może być uznane za naruszenie zasad współżycia społecznego. Sąd może przyznać drugiemu małżonkowi większy udział w majątku wspólnym, uwzględniając negatywny wpływ tych zachowań na stabilność finansową rodziny.

Ważne powody ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym obejmują nie tylko zachowania naruszające zasady współżycia społecznego, ale również inne istotne okoliczności, takie jak:

1. Różnice w wkładzie finansowym i osobistym: Jeśli jeden z małżonków w znaczący sposób przyczynił się do zwiększenia wartości majątku wspólnego, np. przez długotrwałą pracę na rzecz rodziny, inwestycje lub osobiste poświęcenie, może to być podstawą do ustalenia nierównych udziałów. Uznaje się, że sprawiedliwość wymaga rekompensaty dla tego małżonka za jego większy wkład;
2. Opieka nad rodziną i domem: W sytuacji, gdy jeden z małżonków poświęcił swoją karierę lub możliwości rozwoju zawodowego na rzecz opieki nad dziećmi i prowadzenia domu, co miało wpływ na jego mniejsze możliwości zarobkowe, sąd może uznać to za ważny powód do przyznania mu większego udziału w majątku wspólnym. Uznaje się, że taka osoba przyczyniła się do budowania majątku wspólnego w sposób niematerialny, ale równie ważny.

Sąd Nie orzeknie o ustaleniu nierównych udziałów w majątku wspólnym, jeżeli małżonek nie wniesie żądania, dlatego taki wniosek należy zawrzeć w piśmie procesowym.