ŚWIADEK W PROCESIE KARNYM NIE MUSI SIĘ SAMOOSKARŻAĆ. Uwaga! Świadek może być od samego początku traktowany przez organy ścigania jak podejrzany, przysługuje mu jednak prawo do obrony.

W jednym z moich wpisów dotyczących pozycji świadka w procesie karnym, pisałem o sztuczkach organów ścigania, które przesłuchują osoby podejrzane najpierw w charakterze świadka, który jest pouczany o obowiązku mówienia prawdy, pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

 Ten wpis znajduje się pod linkiem:

GDY ŚWIADEK STAJE SIĘ PODEJRZANYM – PRAWO DO OBRONY, NA CO UWAŻAĆ?

Problem w tym, że po postawieniu następnie świadkowi zarzutów, staje się on podejrzanym, któremu przysługuje prawo do obrony. Podejrzany, a następnie oskarżony może kłamać realizując swoje prawo do obrony. Jednak złożone uprzednio zeznania w charakterze świadka, mimo iż nie mogą zostać wykorzystane w procesie karnym do ustalenia faktów, w praktyce pozostają w aktach sprawy i sąd może się z nimi zapoznać, co z pewnością może wpłynąć na sytuację oskarżonego (sąd wyrobi sobie pogląd na sprawę). W związku z tym, prawo do obrony może być iluzoryczne.

Problem ten dostrzegł ostatnio Sąd Najwyższy, który w Uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2021 r. Sygn: I KZP 5/21, uznał, że:

 Nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli — realizując prawo do obrony — zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy.

Uchwała ta ma moc zasady prawnej, co oznacza, że wiąże wszystkie sądy.

W praktyce oznacza to, że osoba zatrzymana, a następnie przesłuchiwana w charakterze świadka może kłamać w obawie przed grożącą jej odpowiedzialnością karną i nie poniesie odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

Jest jednak pewne zastrzeżenie, mianowicie, świadek który kłamie w swojej sprawie, nie może przy tej okazji oskarżać fałszywie innej osoby. Nie może również kłamać, aby chronić inne osoby, nawet najbliższe. W takiej sytuacji ma jedynie prawo do odmowy złożenia zeznań lub udzielenia odpowiedzi na pytanie.

Kolejny problem jest taki, że uchwałę podjął skład, którego legalność jest kwestionowana przez pozostałych sędziów oraz TSUE.