Prawo do alimentów od małżonka wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa – aspekty prawne

Rozwód, poza skutkami emocjonalnymi, niesie ze sobą również istotne konsekwencje finansowe. W przypadku, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, powstaje możliwość dochodzenia roszczeń alimentacyjnych przez stronę niewinną, nawet w sytuacji, gdy nie znajduje się ona w stanie niedostatku.

Podstawa prawna i przesłanki dochodzenia alimentów
Zgodnie z treścią art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U. z 1964 r. nr 9, poz. 59 z późn. zm.), jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd może nałożyć na małżonka winnego obowiązek alimentacyjny.

Warunkiem przyznania alimentów w tym trybie jest wykazanie, że rozwód doprowadził do istotnego obniżenia poziomu życia małżonka niewinnego. Istotne jest, iż strona dochodząca roszczenia alimentacyjnego nie jest zobowiązana do wykazania stanu niedostatku – wystarczające jest udowodnienie, że w wyniku rozwodu jej standard życia uległ pogorszeniu w sposób znaczący w stosunku do poziomu życia utrzymywanego w trakcie trwania związku małżeńskiego.

Zakres usprawiedliwionych potrzeb małżonka uprawnionego
Obowiązek alimentacyjny obejmuje zaspokojenie tzw. usprawiedliwionych potrzeb strony uprawnionej. Pojęcie to odnosi się do utrzymania godziwego poziomu życia, rozumianego jako zapewnienie środków na pokrycie kosztów utrzymania, w tym kosztów mieszkaniowych, żywności, opieki zdrowotnej, a także wydatków związanych z życiem społecznym i kulturalnym.

W orzecznictwie przyjmuje się, że poziom zaspokojenia potrzeb powinien pozostawać w zgodzie ze standardem życia, jaki strony utrzymywały w trakcie trwania związku małżeńskiego. Istotne jest, aby zakres roszczenia alimentacyjnego był adekwatny do rzeczywistych potrzeb strony uprawnionej oraz do możliwości majątkowych i zarobkowych strony zobowiązanej.

Kryteria ustalania wysokości alimentów
Przy orzekaniu o wysokości alimentów sąd bierze pod uwagę następujące okoliczności:

zakres pogorszenia sytuacji majątkowej strony uprawnionej w wyniku rozwodu,
usprawiedliwione potrzeby strony dochodzącej roszczenia,
możliwości majątkowe i zarobkowe strony zobowiązanej do świadczeń alimentacyjnych.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, ocena możliwości zarobkowych i majątkowych strony zobowiązanej obejmuje zarówno rzeczywiste dochody, jak i potencjalną zdolność do uzyskiwania dochodów przy wykorzystaniu posiadanych kwalifikacji zawodowych i stanu zdrowia.

Ciężar wykazania przesłanek uzasadniających roszczenie alimentacyjne spoczywa na stronie dochodzącej świadczeń.
Wysokość alimentów jest ustalana indywidualnie, z uwzględnieniem całokształtu okoliczności sprawy. Sąd może orzec o obowiązku alimentacyjnym na czas określony lub bezterminowo, w zależności od sytuacji faktycznej i możliwości strony zobowiązanej.

Podsumowanie
W przypadku rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie jednego z małżonków, prawo do alimentów strony niewinnej nie jest uzależnione od wykazania stanu niedostatku, lecz od pogorszenia sytuacji materialnej w wyniku rozwodu. Zakres roszczenia alimentacyjnego obejmuje usprawiedliwione potrzeby strony uprawnionej, uwzględniając standard życia utrzymywany w trakcie trwania związku małżeńskiego oraz możliwości majątkowe i zarobkowe strony zobowiązanej. Dochodzenie roszczeń alimentacyjnych wymaga przeprowadzenia rzetelnego postępowania dowodowego, którego wyniki będą determinować treść orzeczenia sądowego.