NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA – CO OZNACZA I JAKIE POWODUJE SKUTKI Niegodność dziedziczenia nie jest tym samym co wydziedziczenie.

O instytucji wydziedziczenia będzie mowa w kolejnych wpisach, natomiast na użytek tego tematu wyjaśnię, że wydziedziczenia dokonuje spadkodawca, z powodów ściśle wskazanych w Kodeksie Cywilnym (K.C.), natomiast niegodność dziedziczenia, jeżeli zachodzą przesłanki określone w art. 928 K.C. stwierdza sąd na żądanie nie tylko spadkobierców, ale również każdego kto wykaże interes (niekoniecznie prawny).

 Przesłanki (podstawy ) stwierdzenia niegodności dziedziczenia.

 W kwestii niegodności dziedziczenia, jego przesłanki określa wspomniany art. 928 K.C. Przepis ten ustanawia trzy powody, które mogą stanowić podstawę stwierdzenia niegodności. Wyliczenie to ma charakter wyczerpujący i oznacza, że tylko te przesłanki mogą stanowić o niegodności dziedziczenia. Są nimi sytuacje, gdy spadkobierca:

1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Jeśli chodzi o przestępstwo, jako podstawę stwierdzenia niegodności dziedziczenia, katalog jest ograniczony do przestępstw wyłącznie umyślnych (przestępstwa nieumyślne nie stanowią takiej podstawy). Poza tym istotna jest również ciężkość przestępstwa. Z reguły będą tutaj w grę wchodzić przestępstwa sklasyfikowane w Kodeksie Karnym (K.K.) jako zbrodnie t.j. zagrożone karą pozbawienia wolności nie niższą niż trzy lata. Jednak o ocenie konkretnego przestępstwa jako ciężkiego decyduje sąd cywilny, natomiast jest on związany prawomocnym wyrokiem skazującym.

Niektóre występki, czyli przestępstwa, nie będące zbrodniami, również mogą być uznane za ciężkie przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Przykładowo przestępstwo znęcania fizycznego i psychicznego nad spadkodawcą (art. 207 § 1 KK), które polega na wszczynaniu awantur, ubliżaniu słowami powszechnie uznanymi za wulgarne i obelżywe, poniżaniu i ośmieszaniu, izolowaniu od otoczenia, uniemożliwianiu mu kontaktu z bliskimi, szarpaniu, popychaniu, biciu rękami po twarzy, pięściami po ciele oraz kopaniu jest przestępstwem „ciężkim” w rozumieniu art. 928 § 1 pkt 1 KC. V CSK 485/19 – postanowienie SN – Izba Cywilna z dnia 28-02-2020.

Pozostałe przesłanki niegodności dziedziczenia dotyczą bezprawnego oddziaływania przez spadkobiercę na wolę spadkodawcy, pozbawiającego go swobody testowania oraz uniemożliwiania  przez  spadkobiercę, aby prawdziwy testament stanowił podstawę dziedziczenia. Zachowania te mogą być dokonywane także przez osoby działające wspólnie, niekoniecznie będące potencjalnymi spadkodawcami.

Powództwo o uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.

 Z żądaniem stwierdzenia niegodności dziedziczenia można wystąpić w ściśle określonym terminie, który wynosi zgodnie z art. 929 K.C. rok od dnia, w którym uprawniony do żądania dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy.

Kiedy nie można uznać spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia?

 Nie można uznać spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia wówczas, gdy spadkodawca mu przebaczył. Spadkodawca przebaczając nie musi mieć zdolności do czynności prawnych, wystarczy że ma dostateczne rozeznanie.  Ustawowe sformułowanie „dostateczne rozeznanie” jest jednak niedookreślone. Daje to sądowi orzekającemu możliwość dokonywania ocen z uwzględnieniem okoliczności konkretnego stanu faktycznego. Ponadto przebaczenie może być dokonane w sposób wyraźny lub dorozumiany np. wtedy kiedy spadkodawca znający powód wydziedziczenia powołuje daną osobę do spadku.

Następnym razem rzecz będzie o wydziedziczeniu …………………………………………