JAK UBEZWŁASNOWOLNIĆ CZŁOWIEKA I KIEDY JEST TO KONIECZNE.

Zdarza się, że z różnych przyczyn, człowiek nie jest w stanie samodzielnie prowadzić swoich spraw i potrzebuje pomocy innych osób.  

Najczęstszymi przyczynami takiego stanu rzeczy są różne schorzenia psychiczne lub inne podobne zaburzenia. 

Tymczasem życie codzienne łączy się z załatwianiem różnych spraw dotyczących zarządzania majątkiem, w tym urzędowych, cywilnych i faktycznych. 

W takiej sytuacji, pierwszą myślą, nasuwającą się osobom, które muszą zajmować  się sprawami chorej osoby jest ubezwłasnowolnienie. 

Generalnie ubezwłasnowolnić człowieka można całkowicie albo częściowo.  

Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego i częściowego są wymienione przykładowo w art. 13 i nast. Kodeksu Cywilnego (K.C.). Są to: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania. Ponadto niezbędną przesłanką ubezwłasnowolnienia całkowitego jest  wykazanie, że wskutek tych stanów chorobowych osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem, natomiast przy ubezwłasnowolnieniu częściowym, że stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. 

Ubezwłasnowolnienia dokonuje się w postępowaniu nieprocesowym. Właściwym jest Sąd Okręgowy miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. 

W Kodeksie Postępowania Cywilnego (K.P.C.) został określony katalog osób, które są uprawnione, aby złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie. 

Zgodnie z art. 545. K.P.C. wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć 

1) małżonek; 

2) krewni w linii prostej oraz rodzeństwo; 

3) przedstawiciel ustawowy. 

Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego. 

Uczestnikami postępowania są oprócz wnioskodawcy: 

1) osoba, której dotyczy wniosek; 

2) jej przedstawiciel ustawowy; 

3) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. 

Postępowanie o ubezwłasnowolnienie toczy się z udziałem prokuratora.  

Ważne: Do wniosku o ubezwłasnowolnienie należy załączyć dokumentację medyczną osoby, której dotyczy wniosek. Jest to istotne dlatego, że sąd odrzuca wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli treść wniosku lub dołączone do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia, chyba że złożenie takich dokumentów nie jest możliwe. 

Zgodnie z art. 547 K.P.C., osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania; wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. 

Ubezwłasnowolnienie jest dokonywane dla dobra osoby, której dotyczy wniosek i ma na celu jej ochronę. Celem tego postępowania nie jest natomiast dobro, czy też interesy majątkowe osób jej najbliższych. 

Skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest zgodnie z art. 12 K.C brak zdolności do czynności prawnych. 

Natomiast jeśli chodzi o ubezwłasnowolnienie częściowe, zdolność do czynności prawnych jest ograniczona (zakres ograniczenia jest zwykle określany w postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu). 

Jakie są skutki braku zdolności do czynności prawnych?  

Osoba, która nie ma zdolności do czynności prawnych, nie może dokonać jej samodzielnie, gdyż w przeciwnym wypadku czynność ta jest nieważna (art. 14 K.C), z wyjątkiem drobnych umów powszechnie zawieranych w życiu codziennym.  Przykładowo osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie zawrze sama umowy sprzedaży samochodu, nieruchomości, ale zrobi zakupy spożywcze za niewielkie kwoty. 

Jeśli chodzi zaś o osobę ubezwłasnowolnioną częściowo, musi ona mieć każdorazowo zgodę przedstawiciela ustawowego na dokonanie czynności prawnej jeżeli rozporządza prawem lub zaciąga zobowiązanie. W przeciwnym razie, taka czynność prawna jest nieważna. Przykładowo, jeżeli osoba ubezwłasnowolniona sprzedaje samochód albo zawiera umowę pożyczki musi mieć zgodę kuratora.  

Na zakończenie należy podkreślić, że ponieważ ubezwłasnowolnienie dotyczy wolności osobistej człowieka, więc zgodnie z art. 545 § 4. ten kto złoży wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny.