GDY ŚWIADEK STAJE SIĘ PODEJRZANYM – PRAWO DO OBRONY, NA CO UWAŻAĆ?

Czasami bywa tak, że słusznie bądź bezzasadnie znajdziesz się w kręgu osób, którymi interesują się organy ścigania. Pojawia się pytanie jakie masz prawa i obowiązki, zanim zostaną Ci przedstawione zarzuty ewentualnie przed ich przedstawieniem, gdy jest możliwość, że zostaniesz przesłuchany w charakterze świadka.

W moim przekonaniu Twoje postępowanie powinno zależeć od tego, czy masz coś na sumieniu czy też nie.

Jeżeli jesteś sprawcą przestępstwa, wówczas musisz uważać na niektóre sztuczki, organów postępowania przygotowawczego.

Przede wszystkim, pomijając sytuacje, gdy sprawca zostanie zatrzymany na gorącym uczynku, najczęściej organy  ścigania nie znają wszystkich okoliczności zdarzenia, w związku z tym zostaniesz zapewne przesłuchany w charakterze świadka.

Często jest tak, że organy ścigania nie stawiają formalnie zarzutów (mimo, że dysponują informacjami wskazującymi, że dana osoba popełniła czyn zabroniony) i osoba podejrzewana o przestępstwo (nie mylić z podejrzanym) jest przesłuchiwana w charakterze świadka.

Jest to bardzo często stosowany wybieg procesowy, gdyż świadek ma obowiązek zeznawać prawdę, pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przy czym jest pouczany o tym obowiązku przed przesłuchaniem.

Świadek jest również pouczany, że ma prawo do odmowy zeznań w niektórych sytuacjach, jak również prawo do  uchylenia się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe (art. 182 K.P.K i art. 183 K.P.K.).

W tym kontekście należy zwrócić uwagę na treść art. 233 Kodeksu Karnego (K.K.), a zwłaszcza § 1. i 1 a Przepisy te stanowią, że kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1(fałszywych zeznań)  zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

W związku z tym, aby świadek, który następnie może stać się podejrzanym, mógł uniknąć odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania,  nie może  zeznawać nieprawdę lub zatajać prawdę. Jedyne co mu pozostaje w takiej sytuacji to oświadczenie, że odmawia odpowiedzi na dane pytanie z powodu obawy przed odpowiedzialnością karną ze względu na siebie lub osobę najbliższą. Jeżeli z tego prawa skorzysta, wówczas może niechcący ukierunkować organy postępowania przygotowawczego, które będą bardziej szczegółowo zbierać dowody na fakt, że popełnił przestępstwo.

Dlaczego organy ścigania stosują taki wybieg? Odpowiedź jest oczywista. Ponieważ następnie dochodzi do przedstawienia zarzutów i świadek zdarzenia staje się podejrzanym, któremu przysługuje prawo do odmowy składania wyjaśnień. Podejrzany może również kłamać. Jest to realizacja jego prawa do obrony.

Teoretycznie, po wniesieniu aktu oskarżenia sąd nie może wykorzystać zeznań świadka, który stał się podejrzanym, a następnie oskarżonym do ustalenia stanu faktycznego, będącego podstawą skazania. Jednakże, mimo że takie zeznania nie mogą być wykorzystane przez sąd, nie zostaną usunięte z akt postępowania. Sąd będzie miał do nich wgląd i zapewne wyrobi sobie nieoficjalnie pogląd na sprawę. Wydając wyrok być może stwierdzi, że wyjaśnienia oskarżonego nie zasługują na wiarę, ponieważ są jedynie przyjętą przez niego linią obrony, która jest linią nieskuteczną.

Warto więc od samego początku zadbać o swoją sytuację procesową.