DZIEDZICZENIE USTAWOWE – KIEDY NIE OTRZYMASZ NIC ZE SCHEDY SPADKOWEJ.

Po śmierci spadkodawcy pierwszą czynnością, która poprzedza dokonanie działu spadku, jest stwierdzenie jego nabycia. Można je uzyskać albo przed sądem albo u notariusza. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku albo w poświadczeniu dziedziczenia wskazane jest w formie ułamka jaką część majątku spadkowego dziedziczysz. Jednakże, konieczne jest jeszcze dokonanie działu spadku, polegające na przyznaniu konkretnych składników majątku spadkowego, poszczególnym spadkobiercom. Powinny one odpowiadać wartością ułamkowemu udziałowi w spadku.

Czasami podział tzw. fizyczny, będący zasadą, nie jest całkowicie możliwy i wówczas spadkobiercy, którzy otrzymują składniki majątkowe przewyższające wartość swojego udziału zostają zobowiązani do spłaty pozostałych, którzy nie otrzymali żadnych składników majątkowych albo otrzymali część majątku, stanowiącą niższą wartość od przysługującego im udziału w spadku.

Sedno sprawy polega na tym, że w przypadku dziedziczenia ustawowego, gdy dział spadku następuje między zstępnymi (pomiędzy dziećmi spadkodawcy) albo między zstępnymi i małżonkiem, może dojść do sytuacji, gdy przy dziale spadku zostaniesz całkowicie pominięty. W związku z tym, nawet, jeżeli w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku albo w poświadczeniu dziedziczenia zostało orzeczone, że dziedziczysz określony udział, możesz nie otrzymać żadnego majątku. Możesz natomiast dziedziczyć same długi, mimo że pozostali spadkobiercy oprócz dziedziczenia długów otrzymali schedę spadkową.

Wynika to z tego, że przepisy Kodeksu Cywilnego (K.C.) zobowiązują spadkobierców do zaliczenia na schedę  spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, jak również kosztów wychowania i wykształcenia ogólnego i zawodowego poniesionych przez spadkodawcę na rzecz zstępnego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku. Stanowią o tym przepisy art. 1039 i art. 1043  K.C.

Pod pojęciem darowizny należy rozumieć wszelkie nieodpłatne przesunięcia z majątku spadkodawcy do majątku spadkobiercy, które nastąpiły przed śmiercią spadkodawcy. Natomiast zapisem windykacyjnym jest zawarte w testamencie rozrządzenie spadkodawcy, które dotyczy konkretnego składnika majątku spadkodawcy. Wskutek zapisu określony spadkobierca ma otrzymać konkretny składnik majątkowy, który nie będzie przedmiotem działu spadku.

W przypadku darowizny albo zapisu windykacyjnego, nie będą one podlegały zaliczeniu na schedę  spadkową jedynie wtedy, gdy wynika to z samego oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności, w których zostały uczynione.

Jeżeli wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegających zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest obowiązany do zwrotu nadwyżki. W wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny lub zapisu windykacyjnego, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia (art. 1040 K.C.

Wynika z tego, że taki spadkobierca nie otrzyma nic w postępowaniu działowym. Jednakże, gdy oprócz majątku, spadkodawca pozostawił długi, wówczas spadkobierca, który nie został uwzględniony przy dziale spadku nadal odpowiada za długi spadkowe.